Bez Ducha Świętego- Bóg jest daleko. Chrystus pozostaje w przeszłości, Ewangelia jest martwą literą, Kościół zwykłą organizacją, władza panowaniem, misja propagandą, kult archaizmem, a działanie moralne człowieka - działaniem niewolników. Ale w Duchu Świętym kosmos zostaje uszlachetniony przez zrodzenie Królestwa, a Chrystus Zmartwychwstały uobecnia się, Ewangelia staje się mocą życia, Kościół urzeczywistnia komunię trynitarną, władza przekształca się w służbę, liturgia jest pamiątką i antycypacją, działanie ludzkie zostaje przebóstwione.
Patriarcha Atenagoras
Czyż nazwy Ducha Świętego nie napełniają duszy
uniesieniem i nie kierują myśli ku górze, ku Niemu, który przewyższa wszystko?
Bo jest nazwany Duchem Boga, Duchem prawdy, który pochodzi od Ojca, Duchem
prawości i Duchem mocy. Duch Święty, to Jego własne i szczególne imię.
Ku Niemu zwracają się wszyscy, którzy pragną
uświęcenia; Jego pożądają wszyscy, którzy żyją cnotliwie; On swoim tchnieniem
ożywia ich i wzmacnia, aby doszli do celu odpowiadającego ich naturze.
Jest On źródłem uświęcenia i światłem dla umysłu;
każdej istocie rozumnej udziela niejako ze swej jasności, aby mogła dojść do
prawdy.
Niedosiężny z natury, daje się pojąć, dzięki swej
dobroci. Napełnia wszystko swoją mocą, ale udziela się tylko tym, którzy są
tego godni, a daje się im nie jednakowo, lecz dostosowuje swe działanie do
wielkości ich wiary.
Prosty w swej istocie, różnoraki w mocy, całą
istotą pomaga każdemu, lecz całą istotą jest wszędzie obecny. Rozdaje każdemu,
a sam nie doznaje uszczerbku, każdemu się udziela, a sam pozostaje
nienaruszony. Podobnie i promień słońca udziela każdemu swego blasku i każdy
nim się cieszy, jak gdyby do niego tylko należał, a przecież oświeca
równocześnie ziemię i morze, i całą przestrzeń wypełnia.
Tak też i Duch Święty jest obecny w każdym, kto
jest zdolny Go przyjąć, tak jak gdyby tylko o niego samego chodziło, a
pozostając niezmienny, każdemu daje łaskę jemu potrzebną. Wszystkim też, którym
się udziela, daje się w pełni, na ile tylko pozwala im ich ograniczona natura.
On pozostaje nieograniczony, On kieruje serca ku górze, prowadzi słabych jak za
rękę, a postępujących naprzód doskonali. On oświeca tych, którzy są czyści od
wszelkiej skazy, a przebywając z nimi, czyni ich ludźmi duchowymi.
Ciała przejrzyste i nieskażone jaśnieją w
zetknięciu z promieniem światła i same jarzą się blaskiem i innym tego blasku z
siebie udzielają. Podobnie też dusze, noszące w sobie Ducha, są przez Niego
oświecone, stają się uduchowione i łaską oświecają innych.
Stąd bierze się początek widzenia przyszłości,
wnikanie w tajemnice i zrozumienie rzeczy ukrytych, rozdzielanie darów, życie
niebiańskie i udział w chórach anielskich. To jest także źródłem nieustającej
radości, trwanie w Bogu i upodobnienie się do Niego, a wreszcie dar, ponad
który nie sposób już pragnąć innego, mianowicie stania się jak Bóg.
Z dzieła św. Bazylego Wielkiego, biskupa, O
Duchu Świętym