Chcę
błogosławić Pana w każdym czasie, na ustach moich zawsze Jego chwała
(Ps 34, 2).
Pewnie moich stałych
czytelników zaniepokoił fakt, że od ponad tygodnia nie pojawiał się żaden mój
wpis. Kilkanaście dni spędzonych na Mazurach było doskonałą okazją, aby telefon
i komputer porzucić na dnie bagażnika samochodu. Pełna wrażeń była nasza
rodzinna wakacyjna przygoda, której szlak wyznaczały dziewicze krajobrazy
przyrody i ciągnące się pasma jezior w których można było zaznać w upalne dni
ożywczych kąpieli. Naprawdę istnieją takie cudowne skrawki ziemi nie udeptane
stopami nonszalanckich i naznaczonych nowoczesnością turystów. Miejsca
spotkania z ciszą i pięknem natury, kołysane muśnięciami wiatru tak silnie
wyczuwalnymi, że zmysły szaleją z radości. „Małe ojczyzny” w których
przywiązani do odległej tradycji ludzie- egzystują w czasie dla nich właściwym-
wolnym od brzemienia pośpiechu. Kilka miejsc zrobiło na mnie szczególne
wrażenie. Jadąc samochodem zajechaliśmy do Świętej Lipki- gwarnego sanktuarium
maryjnego, gdzie według podań na pniu lipowego drzewa Maryja miała się objawić
pewnemu człowiekowi. Miejsce ciekawe z jeszcze innego powodu- estetycznego-
podyktowanego chęcią zobaczenia pięknych barokowych wnętrz kościelno-
klasztornych. Imponujący rzeźbiarski ołtarz wykonany przez Peuckera i Dobla w
którym zagościła kopia rzymskiego wizerunku Matki Bożej Śnieżnej. Największe
wrażenie na moim synku wywołał wspaniały prospekt organowy z ruchomymi figurkami
odtwarzającymi scenę Zwiastowania. Urokliwe ukłony wymieniane pomiędzy Maryja a
archaniołem Gabrielem. Muzyka i plastyka stworzyły harmonijny spektakl form;
teatralną i religijną ucztę dla oczu maluczkich. Anioły muzykujące na
instrumentach zrobiły takie wrażenie na pobudzonym wszystkim dwulatku że
zaniemówił z wrażenia. Pomyślmy jakie to widowisko sztuki musiało robić
wrażenie na ludziach z dawnych epok. Sanktuarium to miejsce gwarne, próbujące
się za murami klasztornych krużganków chronić przed straganami dewocjonaliów i
rzeszami licznie przybywających wycieczek turystów. Zatrzymaliśmy się na jedną
noc w domu pielgrzyma i następnie skoro świt ruszyliśmy w dalszą drogę do
Wojnowa. W tym drugim miejscu odczuliśmy smak błogiej ciszy. Przywitał nas
Wojnowski Festiwal Fotografii. Na płotach domostw można było oglądać cały
szereg zdjęć dokumentujący życie tej lokalnej społeczności i nie tylko. Historia
i pełne szczerości ludzkie oblicza, zagajniki i toczące się w nich życie
zostało zatrzymane w kadrze aparatu. Inspiracją do powstania tej wystawy
plenerowej był francuski Festiwal Photo La Gacilly. Tam w małej wiosce w
Bretanii na stałe odbywa się tak wizualna uczta dla oka. Zatrzymaliśmy się tam
kilka dni, aby odetchnąć od przebytej drogi i przygotować się do uroczystości
na które zostaliśmy zaproszeni. Odwiedziliśmy Monaster Zaśnięcia Przenajświętszej
Bogurodzicy. Mała wspólnota sióstr w miejscu, gdzie ślady tej duchowej
prawosławnej kultury wydają się zapomniane, egzotyczne, cerowane nicią czasu i
duchowo połączone echem z modlitwą dawnej mieszkających w tych stronach starobrzedowych
mniszek. Będąc w monasterze przypomniały mi się słowa Rozanowa: „To nie Kościół
zrodził monastery, ale monastery zrodziły kościół- zrodziły jego ustrój i
ducha, szaty i zmysły.” Miła, choć powściągliwa siostra oprowadziła nas po
cerkwi i udostępniła cerkiewny sklepik. Na wieść o tym że jestem prawosławnym duchownym
związanym z tradycją Zachodu, zadawała wiele wnikliwych i budzących
zainteresowanie innością pytań. Na Boga. Prawosławie nie musi być ruskie ! Moją
uwagę przyciągnęła Trójręka ikona Matki Bożej- rzecz jasna kopia ikony ze
świętej Góry Atos. Obecność mniszek w tym miejscu wydaje się twórczym, ale
jednak ciągle mozolnym spotkaniem Wschodu z Zachodem; tradycji bizantyjsko-
ruskiej z rzymskim katolicyzmem. Ostatecznie „domeną Kościoła jest jedność-
pisał G. Florovsky- Jedność ta nie jest zewnętrzna lecz wewnętrzna, ukryta i
ograniczona. To jedność żywego ciała, jedność organizmu.” Pomimo historycznych
podziałów, nawarstwionych historycznie uprzedzeń i wzajemnych oskarżeń, Kościół
jest jeden, ponieważ w Bogu nie ma podziału lecz jest jedność- o tym w głębi
duszy rozmyślałem. Katolickość „oznacza dostrzeganie siebie samego w innym, w
umiłowanym.” Wracając do naszej wakacyjnej podróży. Najważniejszym miejscem na
naszym szlaku stał się dawny klasztor i cerkiew mniszek starobrzędowych. Pomimo
tego że ostatnia mniszka zmarła wiele lat temu, to cichą- duchową obecność tych
kobiet wyczuwa się w murach tego miejsca. Molenna zaprasza do modlitwy, a
święci ze starych i przyprószonych czasem ikon zapraszają do świata który
przekracza granice czasu. Raskolnicy (schizmatycy) lub starowiercy byli ważnymi
postaciami wpisanymi w bolesne dzieje Cerkwi. Nie chcieli się on zgodzić na
reformę patriarchy Nikona, która zakładała ujednolicenie ksiąg i obrzędów
liturgicznych według greckich wzorców. Dążenia te uraziły wielu z ludu
przywiązanych do ruskiej tradycji i przyczyniło się ostatecznie do
schizmy. Staroobrzędowcy – różnili się
różnili się od oficjalnego Kościoła jedynie pod względem rytuału, a nie
doktryny. Byli ucieleśnieniem najbardziej subtelnych i starych elementów
ruskiej pobożności, oraz dzięki nim zachowała się w dużym stopniu kanoniczna
tradycja wykonywania ikon. „Ci ludzie żyli harmonijną koncepcją świata: nie
jest ich winą, że zamysł reformy okazał się oderwany od żywych źródeł, od
twórczego natchnienia wczesnego Kościoła, zaniżony do poziomu Typikonu i Domostroju”(A. Schmemann). Byli to prawosławni przypominający „amerykańskich
amiszów”- żyjących w odizolowanych wspólnotach i przenikniętych tęsknotą za
wiecznością w Bogu. W starobrzędowej cerkwi
dane mi było celebrować Boską Liturgię i sakrament małżeństwa moich
przyjaciół. To miejsce na nowo zostało obudzone modlitwą wiernych, a niema
sztuka ikon zaczęła przemawiać siłą zstępującego piękna. „Odwracalność czasu”
dzięki potędze liturgii. Wydłużone i smukłe figury ikon wraz z odeszłymi do
wieczności mniszkami stworzyły wraz z nami korowód błogosławionych-
wyśpiewujących Bogu radosną pieśń uwielbienia.