Raduj
się zsyłający łaski… Raduj się zaspokajający wszystkich szukających dobra...
Dzień świętego Mikołaja (gr. Nikolaos,
ros. Nikolai ) jest świętem dzieci i
sentymentalnie wrażliwych dorosłych. Obdarowywanie prezentami jest echem
urokliwej legendy związanej ze świętym który miał rzekomo uratować trzy
dziewczęta od prostytucji, podrzucając im do domu trzy złote kule na posag,
dzięki czemu mogły wyjść za maż. Stąd w tradycji utrwalił się zwyczaj
obdarowywania prezentami. Dzisiaj również dorośli odkrywając w sobie promyki
wspomnień z dzieciństwa, próbują przeżywać radośnie ten dzień jako moment
wzajemnej wdzięczności w postaci drobnych prezentów, chowanych ukradkiem w
różnych miejsca domu. O czekoladowych lub lukrowanych pierniczkowych mikołajach
i drobnych upominkach pod poduszką, marzy każde dziecko, a i rodzicom potrafią
się zaszklić ze wzruszenia oczy. Młodzież wyczekuje zasilenia konta przez
rodziców i chwilowej, finansowej niezależności. Święty Mikołaj Cudotwórca, czy
Mikołaj komercyjnej rozrzutności ? Obecnie w kulturze europejskiej zatarła się
bardzo mocno prawda o prawdziwej postaci Biskupa z Miry, stolicy Licji w Azji
Mniejszej (IV w.) na rzecz starszego- lekko głupiutkiego i humorystycznego
starszego pana, rozdającego dzieciom prezenty i przyodzianego w czerwony kubrak
z białym futerkiem. W czasach walki z Kościołem i ateizacji zastępowano
świętego „Gwiazdorem” czy „Dziadkiem Mrozem.” Dziś jest to symbol marketingowej
zachęty do robienia zakupów i opróżniania zasobności portfeli. Nastąpiło
zlaicyzowanie postaci świętego na rzecz urokliwego i lekkostrawnego
dobrodzieja, wyrywając go z chrześcijańskiej tradycji i właściwej mu roli
duchowego przewodnika, wrażliwego pomocnika i skutecznego wstawiennika u Boga.
Myślę, że warto odmitologizować osobę poczciwego i barwnego duchowo Mikołaja. U
naszych wschodnich sąsiadów Rosjan, święty Mikołaj obok Najświętszej Maryi
Panny jest najbardziej czczonym świętym. Ludzie są tak bardzo zakochani w jego
osobie, że widnieje jego wizerunek na każdej ikonie zdobiącej wnętrze cerkwi i
domowego modlitewnego kąta. Stare ruskie przysłowie powiada, że „nawet gdyby
Bóg zniknął któregoś dnia, zawsze mamy świętego Mikołaja.” Jego
święte relikwie, złożone w kościele zbudowanym na jego cześć w Mirze, co roku
były czczone przez rzesze pielgrzymów. Pewnego dnia diabeł, nie mogąc znieść
chwały jaśniejącej z grobowca Świętego Mikołaja, przybrał postać biednej starej
kobiety i zaczepił kilku pielgrzymów udających się do Myry, lamentując, że nie
jest w stanie podróżować i powierzając im flakonik z oliwą do lamp, które stale
paliły się przed świątynią. Podczas rejsu Mikołaj ukazał się kapitanowi statku
i kazał mu wrzucić olej do morza. Gdy tylko to zrobił, powierzchnia wody
stanęła w płomieniach i wirowała w płonących wirach, ku przerażeniu pasażerów,
którzy dziękowali Bogu za ocalenie sanktuarium przez swego Świętego. W 1087 r.,
po zdobyciu Miry przez Saracenów, święte relikwie św. Mikołaja zostały
przeniesione do Bari na południu Włoch, czemu towarzyszyły liczne cuda. Również
ikony stanowią niezwykle autentyczny przekaz o człowieku szlachetnym,
dobrodusznym i wypełnionym na wskroś miłością do Boga i człowieka. Arseniew
wylicza około piętnastu sławnych sanktuariów poświęconych temu świętemu w
Moskwie. W legendach i opowiadaniach ludowych postać św. Mikołaja przeplata się
w bardzo różnych wydarzeniach, a według powiedzenia ludowego to właśnie ten
święty przejmie panowanie nad światem, kiedy dobry Bóg się zestarzeje. Imię Mikołaj
oznacza dar przekonywania ludu (gr. nikło-
tłumaczy się tyle co przekonywać, interweniować za kimś ). W tradycji
chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu św. Mikołaj cieszył się wielką estymą; był
czczony wśród ludu prostego i przenikniętego pierwiastkiem wrażliwej
uczuciowości wiary. Święty uważany za opiekuna nie tylko ludzi, ale również i
zwierząt. Jest patronem dziewcząt pragnących wyjść za maż, kobiet oczekujących
potomstwa, ludzi zajmujących się różnorodną profesją: żeglarzy, kupców,
młynarzy, pasterzy, rybaków, pielgrzymów. Zwracano się do Niego o ochronę w
chwilach niebezpieczeństw, a szczególnie w czasie podróży, czy pątniczego szlaku. Najstarsza ikona z jego
wizerunkiem pochodzi z końca X wieku- jest proweniencji bizantyjskiej i
znajduje się w klasztorze świętej Katarzyny na górze Synaj. Widnieje na niej
święty jako starszy mężczyzna o przenikliwym spojrzeniu, z wysokim czołem „łysy
starzec, o zaokrąglonej brodzie”(Hermeneja). Najczęściej ukazywany jest w
szatach biskupich z charakterystycznym atrybutem jakim jest trzymana w dłoni
księga Ewangelii. Święty ukazywany jest w dwóch wariantach ikonograficznych,
całopostaciowo lub półpostaciowo w formie popiersia. Nawet gdybyśmy
odmitologizowali św. Mikołaja z wielu legend które narosły przez wieki wokół
jego osoby, to i tak będzie promieniowała dla wierzących postać człowieka
napełnionego Bogiem i dobrocią do świata. Wyobraża on ludzkie ojcostwo, którego
najpiękniejszym darem jest miłość i czuła troska. Kończę to rozważanie
fragmentem Stichiry ku czci świętego Mikołaja. „Tym, którzy w wierze i miłości.
Zawsze czczą Twoją sławną pamięć. Rozwiązujesz biedy, napaści i nieszczęścia,
ojcze, twymi modlitwami do Boga.”