Piękno Zbawi Świat

Najstarszym i najbardziej popularnym symbolem wielkanocnym jest jajko. Nawet kiedy wielu nie potrafi lub nie chce bezpośrednio artykułować chrześcijańskiej prawdy o zmartwychwstaniu Chrystusa, odwołuje się do tradycji dzielenia się i spożywania tego pokarmu. „Jajko” punkt wyjścia do filozoficznej rozprawy o genezie istot”- mówił z przekąsem Gustave Flaubert. Religioznawcy i teologowie dostrzegali obecność jajka w bardzo wielu- jakże często odmiennych kulturach i religiach- które wspólnie widziały w nim cud nowego życia. „Większość starożytnych ludów wyobrażała sobie wszechświat w jego początkach jako olbrzymie jajko, które wyszło z ust najwyższego boga, albo zostało przez niego ukształtowane. Na pamiątkę tego Egipcjanie zawieszali jajo u powały świątyni. Znane jako przedstawienie boga Ptaha jako garncarza nadającego światu kształt jaja na kole garncarskim”(D. Fostner).W Fenicji opowiadanie o genezie świata było oparte na pierwotnym jajku jako zarodku wszystkich bytów. Mitologia grecka przekazuje nam historię boga Zeusa, który przyjmując postać łabędzia współżył z Ledą a owocem tego splotu miłości było jajko z którego się wykluli bliźnięta Kastor i Polluks. W Rzymie podczas świąt ku czci bogini Ceres kobiety formowały procesję niosąc na swych dłoniach jajka. Jajo towarzyszyło bardzo wielu podaniom i mitom kosmogonicznym, stając się niezwykle plastycznym wyobrażeniem stawania się i pojawiania się na zewnątrz życia, jak również wiosenną odnową natury i wegetacją. Również tradycja żydowska wspomina o jajku kosmicznym: „Jak Bóg stworzył świat ?- pyta Haguiga- Wziął dwie połowy jajka i zapłodnił jedną od drugiej.” Wymowny jest również fragment Sutawibhangi relacjonującej opowieść Buddy o kurze która znosi jajka, sadowi się na nich i ogrzewa je, czekając na pierworodnego pisklaka wyłaniającego się z przebitej dziobem skorupy. Zniesienie jaja w tym kontekście rozumiane było jako „pierwsze narodziny człowieka”- i było czymś w rodzaju naturalnej inicjacji. Eliade pisał, że „kosmiczne jajo było również utożsamione z rokiem, symbolicznym wyobrażeniem czasu kosmicznego; sansara, inny obraz cyklicznego trwania sprowadzonego do swych przyczyn, był odpowiednikiem mitycznego jaja.” Starożytni Germanie zakopywali w ziemi jajka by przyczynić się do jej większej witalności; ziemia stawała się płodną matką. Jajko było również nieodłącznym elementem rytuałów pogrzebowych i prostodusznie artykułowanej eschatologii- rozumianej jako życia po śmierci. Dają o tym świadectwo liczne znaleziska archeologiczne: „W licznych grobach na Rusi i w Szwecji znajdowano gliniane jajka. W grobach Beocji były statuetki Dionizosa trzymającego w ręce jajko. Na pustyni Mari odkryto groby w kształcie jajka- zmarły spoczywał w nich jako płód. W grobach galo-rzymskich odnajdywano „jajka wężowe,” a zwyczaj wkładania ich do grobu przetrwał wczesne średniowiecze”(J. Hani). Również zachowane malowidła w grobach etruskich ukazują kapłanów trzymających w dłoniach jajko- symbol przebudzenia ze snu śmierci. Tradycja chrześcijańska widziała w jajku jednoznaczny symbol odnowy duchowej- zmartwychwstania- wielkanocnego triumfu Chrystusa nad śmiercią „...jeżeli jednak groby pękają jak jaja i powstają ciała, ci którzy zostali pogrzebani, zostają wskrzeszeni...”(św. Efrem Syryjczyk). Jako to obraz grobu do którego zostało złożone ciało Pana. Pęknięcie to odsunięty kamień i eksplozja życia. Stąd trzaskanie pisanek symbolizuje zmartwychwstanie- łamanie grobu. Najstarsze podania mówią o tym, jak Maria Magdalena spotykając zmartwychwstałego Pana w ogrodzie, biegła później podekscytowana do uczniów zabarykadowanych w Wieczerniku. Przebiegając uliczkami Jerozolimy, a dokładnie przez rynek- krzyczała, że On żyje. Jedna z kobiet sprzedających jajka kontestując tę dobrą nowinę miała powiedzieć, że prędzej jaja  staną się czerwone, niż jakiś Jezus ożyje. I stały się czerwone ku sceptycyzmowi przekupki. Pomalowane na czerwono jako wspomnienie przelanej na krzyżu krwi Chrystusa. Rosyjskie legendy ludowe podają, że w czasie zmartwychwstania Chrystusa kamienie na Kalwarii zamieniły się w czerwone jaja. Jajo stało się ważną częścią liturgii wielkanocnej- paschalnej- w której to kapłan rozdaje każdemu z wiernych jajko. Również w domach podtrzymuje się tradycję wykonywania pisanek, malowania jajek (wiele z nich nie tylko pokrywają rozmaite kolorowe wzory geometryczne, czy chrystogramy, ale również figuralne motywy ikonograficzne). Pierwszy najstarszy rękopis mówiący o sztuce wykonywania pisanek pochodzi z X wieku z biblioteki klasztoru św. Anastazji koło Salonik. W cerkwiach umieszcza się jajka nad ikonostasem, zawiesza się na żyrandolach, mocuje na lampadach. Dzieci rywalizują z dorosłymi stukając się jajkami lub dzieląc się nimi przy składanych sobie paschalnych życzeniach. Jajko wiąże się również z wczesnochrześcijańską symboliką chrztu. Katechumeni stając się chrześcijanami przez zanurzenie w baptysterium, jakby wykluwali się na nowo. „Kościół jest matką dzieci Bożych; wydaje je na świat przez chrzest... Sadzawka chrzcielna jest łonem matki, gdzie dokonuje się zrodzenie dzieci Bożych”- pisał J. Danielou. Jajko zdaniem świętego Augustyna było również symbolem nadziei chrześcijańskiej, którą trzeba złożyć pod skrzydło ewangelicznej kury, którą jest Mądrość Boża.