Uroczystą
Wieczernią Kościół Wschodni rozpoczął
celebrację Święta Podwyższenia Krzyża Świętego. Niezwykle podniosłe i teatralne
w swojej oprawie jest nabożeństwo upamiętniające wydarzenie odnalezienia relikwii
Krzyża przez cesarzową Helenę. „Podniesiony dobrowolnie na krzyżu Chryste Boże,
daj swoje miłosierdzie swemu nabytemu
dziedzictwu daj ludowi swemu moc zwycięstwa nad wrogami, gdyż ma on moc Twojego
oręża pokoju, niezwyciężony znak zwycięstwa”- tymi słowami liturgia wysławia największe
palladium chrześcijaństwa- Znak Zbawienia i tajemnicę Odkupienia. Uroczystemu
wniesieniu krzyża przez kapłana, towarzyszy moment największego uniżenia ze
strony modlącego się Kościoła. Ludzie klękają i czołem dotykając ziemi- uznają
swoją nicość przed Panem, który wstąpił na Krzyż jak Mocarz- przywracając
światu na powrót Eden i miłość. Modlitwa na kolanach i gest największego
pokajania, jak zauważa Orygenes, „jest znakiem pokory i uniżenia”. W tej chwili pełnej łaski, zdają się z
jeszcze większą siłą wybrzmiewać słowa św. Pawła: „Aby na imię Jezusa zgięło
się każde kolano istot niebieskich, ziemskich i podziemnych” (Flp 2,1).
Teloleptos z Filadelfii podkreślał: „Niech każdemu pokłonowi towarzyszy duchowe
wezwanie do Chrystusa, aby oddać cześć Bogu dusz i ciał skłonnych do ugięcia się,
pochylając dusze i ciała przed Panem”. Krzyż uniesiony wysoko, okadzany i całowany z
szacunkiem egzorcyzmuje świat z brudu grzechu i niweczy wszelkie działania
demona. Utrwala w świadomości wierzących, że zło zostało zdruzgotane w
posadach, a ostatecznie jaśnieje blask zwycięskiego oręża. „Niech powstanie Bóg
i rozproszą się wrogowie Jego, niech uciekają przed Jego obliczem ci, którzy Go
nienawidzą; jak znika i rozwiewa się dym, tak niech znikną biesy sprzed oblicza
miłujących Boga i żegnających się znakiem Krzyża Świętego…” To właśnie
skoncentrowana moc istoty i zbawczego charakteru krzyża spowodowała, że jego
kształt odcisnął się niczym pieczęć na architekturze świątyni chrześcijańskiej,
a każdy ochrzczony wchodząc do wnętrza, stał się cząstką mistycznego Znaku Zwycięstwa.
Krzyż na patenie lub hostii wskazuje na odkupienie świata przez Chrystusa,
który sam jest recapitulatio mundi-
zbiega się w Nim wszystko, „to, co w niebiosach, i to, co na ziemi” (Ef 1,10).
Według Grzegorza z Nyssy krzyż Chrystusa od początku był wpisany przez Boga w
postać kosmosu. Krzyż, który dzieli przestrzeń, wyznacza kierunki i ustala porządek,
stał się sensem i formułą- signum Logosu
Chrystusa jako prawdziwej duszy świata.